រូបមន្តវាចកៈទាំង៥នកិតបទ
ធាតុ + ត.បច្ច័យ+ បឋមាវិភត្តិ
២.ហេតុកត្តុវាចក
ធាតុ + បច្ច័យពួកធាតុ + ការិតបច្ច័យ + ឥ.អា + ត + បឋមាវិភត្តិ
៣.កម្មវាចក
ធាតុ + បច្ច័យពួកធាតុ + (ត), តព្វ , អនីយ + បឋមា. វិ.
៤.ហតុកម្មវាចក
ធាតុ + បច្ច័យពួកធាតុ + ត, តព្វ, អនីយ + ណេ , ណាប + បឋមាវិ.
៥.កាវវាចក
ធាតុ + ត,តព្វ, អនីយ + បឋមាវិភត្តិ (នបុំ.ឯកវចន)
ឧទាហរណ៍និងពន្យល់វាចកៈទាំង៥
១.កត្តុវាចក
ធាតុ + ត.បច្ច័យ+ បឋមាវិភត្តិ
v ឧទាហរណ៍
ភិក្ខុ គាមំ បិណ្ឌយ បវិដ្ឋោ ។
ü ភិក្ខុចូលទៅហើយកាន់ស្រុកដើម្បីបិណ្ឌបាត។
ü បវិដ្ឋោ= ប + វិស + ត + សិ. វិ.
សមណោ អាគតោ ។
ü សមណៈមកហើយ។
ü អាគតោ= អា + គម + ត + សិ.វិ.
ទេវី បាសាទ ឋិតា ។
ü នាងទេវីស្ថិតនៅក្នុងប្រាសាទ។
ü ឋិតា= ឋា + ត + សិ.វិ.
ភិក្ខុ និសិន្នោ ។
ü ភិក្ខុគង់ហើយ។
ü និសិន្នោ=និ+សទ+ត+សិ.វិ.
២.ហេតុកត្តុវាចក
ធាតុ + បច្ច័យពួកធាតុ + ការិតបច្ច័យ + ឥ.អា + ត + បឋមាវិភត្តិ
v ឧទាហរណ៍់
បិតា បុត្តំ កម្មំ ការាបិតោ ។
ü បិតាញ៉ាំងបុត្តឲ្យធ្វើនូវការងារ។
ü ការាបិតោ= ករ + ណាបេ + ឥ.អា + ត + សិ.វិ.
ü លោកប្តីញ៉ាំងប្រពន្ធឲ្យចម្អិននូវបាយ។
ü បាចិតោ= បច + ណ + ឥ.អា + ត + សិ. វិ.
សេដ្ឋី ទាស កម្មានិ ការាបិតោ ។
ü សេដ្ឋីញ៉ាំងខ្ញុំប្រុសទាំងឡាយឲ្យធ្វើនូវការងារទាំងឡាយ។
ü ការាបិតោ= ករ + ណាបេ + ឥ.អា + ត + សិ.វិ.
៣.កម្មវាចក
ធាតុ + បច្ច័យពួកធាតុ + (ត), តព្វ , អនីយ + បឋមា. វិ.
v ឧទាហរណ៍
សត្ថារា ទសិតោ អយំ ធម្មោ ។
ü ធម៌នេះគឺព្រះសាស្តាទ្រង់សំដែងហើយ។
ü ទសិតោ=ទិស+ឥ.អា+ត+សិ.វិ. វត្តពោ=វប+តព្វ+សិ. វិ.
នេវ តិរច្ឆានកថា បព្វជិតេន វត្តព្វោ ។
ü តិរច្ឆានកថាគឺបព្វជិតមិនត្រូវនិយាយឡើយ។
ü វត្តព្វោ = វច + តព្វ + សិ.វិ.
សូទេន ឱទនោ បចនីយោ ។
ü បាយគឺអ្នកគ្រួគប្បីចំអិន។
ü បចនីយោ=បច+អនីយ+សិ.វិ.
៤.ហតុកម្មវាចក
ធាតុ + បច្ច័យពួកធាតុ + ត, តព្វ, អនីយ + ណេ , ណាប + បឋមាវិ.
ឧទាហរណ៍៖
វិនយោ អាចរិយេន អន្តេវាសិក សិក្ខាបេតព្វោ ។
ü វិន័យគឺអាចារ្យគប្បីញ៉ាំងសិស្សទាំងឡាយឲ្យរៀន។
ü សិក្ខាបេតព្វោ = សិក្ខ + ណាបេ + តព្វ + សិ.វិ.
សាមិកេន ទាសេន ឱទនោ បាចាបនីយោ។
ü បាយគឺម្ចាស់ញ៉ាំងខ្ញុំប្រុសឲ្យចម្អិន។
ü បាចាបនីយោ = បច + ណាបេ + អនីយ + សិ.វិ.
៥.កាវវាចក
ធាតុ + ត,តព្វ, អនីយ + បឋមាវិភត្តិ (នបុំ.ឯកវចន)
v ឧទាហរណ៍
ទារកន ភូតំ ។
ü គឺទារកកើត។
ü ភូតំ = ភូ + ត + សិ.វិ.
តេន ភវនីយំ។
ü គឹគគប្បីមាន។
ü ភវនីយំ=ភូ + អនីយ + សិ. វិ.