សព្វទានំ ធម្មទានំ ជិនាតិ គឺធម្មទានឈ្នះអស់ទានទាំងពួង
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធត្រាស់សម្ដែងថា “សព្វទានំ ធម្មទានំ ជិនាតិ”គឺធម្មទានឈ្នះអស់ទានទាំងពួង។
ធម្មទានគឺការផ្ដល់ទានជាការពន្យល់អំពីធម៌ហើយការផ្ដល់ឲ្យនោះក្នុងបំណងឲ្យអ្នកស្ដាប់បានយល់ធម៌
និងងាកមករស់នៅលើផ្លូវត្រូវស្របតាមដំណើរធម្មជាតិ។
ទ្រង់ឈ្វេងយល់ថាមនុស្សវង្វេងសប្បាយក្នុងទុក្ខ
និងរស់ក្នុងអវិជ្ជាបើទោះបីជាពួកគេមានចំណេះដឹងបច្ចេកទេសជ្រៅជ្រះក៏ដោយគឺគេវង្វេងមិនយល់ពីច្បាប់ធម្មជាតិ។
ទ្រង់ជ្រាបថាមានតែការពន្យល់បើកបង្ហាញឲ្យមនុស្សយល់ហើយដើរចេញពីទុក្ខដោយខ្លួនឯងតែប៉ុណ្ណោះទើបជាមាគ៌ាដ៏ត្រឹមត្រូវព្រោះធម្មជាតិនេះយុត្ដិធម៌ខ្លាំងណាស់នរណាធ្វើហេតុណាគឺបុគ្គលនោះនឹងទទួលបានផលពីហេតុនោះវិញមិនលែងឡើយ។
ការផ្ដល់ធម្មទានក្នុងពុទ្ធសម័យគឺទ្រង់ពន្យល់ពីធម៌ពីទំនាក់ទំនងរវាងហេតុ
និងផលបើមានចម្ងល់ ឬការសង្ស័យទ្រង់ជំរុញឲ្យសួររហូតដល់កើតបញ្ញាថ្នាក់ពិចារណា/ចិន្ដាមយបញ្ញារួចទើបទ្រង់ផ្ដល់បច្ចេកទេសវិបស្សនាដើម្បីឲ្យអ្នកបដិបត្ដិឈានដល់បញ្ញាថ្នាក់ពាល់ត្រូវ/ភាវនាមយបញ្ញា។
ព្រះធម៌ដែលជាមេរៀនរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាមេរៀនដែលយើងគ្រប់គ្នាអាចសិក្សាបានអាចសួរបាន
និងអាចពិសោធបានមិនមែនទុកលើកទូលយកបុណ្យទេ។
ហេតុនេះបុគ្គលណាយល់ដឹងធម៌ហើយផ្ដល់ការពន្យល់ដល់ជនដទៃឲ្យបានយល់ដឹងធម៌ដែរជាការធ្វើធម្មទានបណ្ដុះបញ្ញាដែលជាវត្ថុប្រសើរថ្លៃថ្លាជាងការផ្ដល់វត្ថុសង្គ្រោះដទៃ។
ដោយបានឮពុទ្ធដីកាថាមានតែការធ្វើធម្មទានជាទានប្រសើរជាងទានដទៃទើបមនុស្សទុច្ចរិតមួយចំនួនគិតរកវិធីធ្វើធម្មទានឲ្យបានផលមកខ្លួនគេ។
ដោយសារពលរដ្ឋមិនសូវមានការយល់ដឹងទើបពេលឮបុគ្គលណាសម្ដែងធម៌ដោយសំឡេងផ្អែមៗមានក្លែមដោយភាសាបាលី
និងអង់គ្លេសខ្លះក៏នាំគ្នាបូជាបុគ្គលនោះ។
ប៉ុន្ដែបើពិនិត្យទៅទើបឃើញថាគេកំពុងតែប្រព្រឹត្ដចាកឆ្ងាយណាស់ពីខ្លឹមសារដើមនៃធម្មទានឈ្នះអស់ទានទាំងពួងដែលព្រះពុទ្ធសម្ដែង។
ទីមួយបុគ្គលអ្នកផ្ដល់មានចិត្ដបាបគ្មានចិត្ដបុណ្យក្នុងការចង់ផ្ដល់ការពន្យល់ធម៌ក្នុងបំណងឲ្យអ្នកស្ដាប់បានយល់ធម៌ឡើយ។
មានចិត្ដចង់ផ្ដល់ឲ្យគឺលុះត្រាតែគេបានក្រេបរសនៃព្រះធម៌ហើយគេអនុគ្រោះចង់ចែករំលែកឲ្យអ្នកដទៃយល់សច្ចធម៌ដែរ។
នេះមិនទាន់និយាយដល់ថាបុគ្គលដែលជាអ្នកសម្ដែងនោះមិនចេះដឹងខ្លឹមនៃព្រះធម៌ផងព្រោះបើគេយល់ធម៌កុំថាទ្បើយដល់ហាមាត់បោកប្រាស់គេសូម្បីតែក្នុងចិត្តគិតប៉ងប្រវ័ញ្ចលាភពីបរិស័ទក៏មិនមានផង។
លើសពីនេះមានតែមេត្ដាចិត្ដចង់សង្គ្រោះដែលឃើញមនុស្សជុំវិញខ្លួនត្រូវបានគេបោកប្រាស់។
ការសម្តែងធម៌ត្រឹមចាំមាត់ជាពាក្យបាលីដោយមិនពន្យល់បកស្រាយន័យមិនផ្ដល់ប្រយោជន៍ដល់អ្នកស្តាប់
និងមិនអាចយកទៅប្រើបានក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃឡើយ។
ទេសនាយូរៗបែរជាធ្វើឲ្យអ្នកស្ដាប់កើតភាពអាត្មានិយមងើយមើលតែឋានសួគ៌ជាតិក្រោយធ្មេចរំលងចោលទុក្ខលំបាកអ្នកស្រុកក្រីក្រក្បែរភូមិផងរបងជាមួយអស់។
អ្វីដែលធ្ងន់ធ្ងរបំផុតនោះគឺការសម្ដែងធម៌ខ្លះសម្ដែងក្នុងចេតនាបួងយកលាភសក្ការៈផ្ទាល់ខ្លួនពីអ្នកស្ដាប់។
អ្នកផ្សាយធម៌គួរមានលក្ខណៈ ៥៖ ក)
ជាបុគ្គលដែលមានចិត្តចង់ផ្ដល់ឲ្យអ្នកដទៃពិតប្រាកដ ខ)
ជាបុគ្គលដែលយល់ច្បាស់ពីមេរៀនត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះពុទ្ធ គ)
ពាល់អរិយសច្ចៈទី ១ ត្រូវគឺកំណត់ដឹងថាជីវិតជាទុក្ខ ឃ)
ស្គាល់ពីគោលដៅដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធនាំទៅ និង ង)
ស្គាល់ពីរបៀបនៃការផ្ទេរចំណេះដឹងតាមលំអានព្រះពុទ្ធគឺមិនសង្កត់គេឲ្យជឿ។
ទីពីរ
អ្នកស្ដាប់ខ្លះមុនពេលទៅស្ដាប់ក៏ក្នុងចេតនាទុច្ចរិតគឺទៅស្ដាប់យកបុណ្យមិនមែនស្ដាប់យកចេះដឹងចេះពិចារណាឲ្យកើតបញ្ញាសម្រាប់បដិបត្តិក្នុងជីវិតរស់នៅបច្ចុប្បន្ន។
ពេលកំពុងស្ដាប់ក៏ស្ដាប់ដោយមិនប្រើការពិចារណារកហេតុផលគឺចាំតែជឿហើយសាធុយកទាំងងងឹតដោយសង្ឃឹមថាបានបុណ្យ។
ក្រោយពេលស្ដាប់គេបូជាធម្មទេសនាក្នុងបំណងបានបុណ្យមកខ្លួនគេ។
ជារួមគឺទាំងអ្នកផ្ដល់
និងអ្នកទទួលរបៀបនោះមានចេតនាទុច្ចរិតកេងចំណេញពីគ្នាទៅវិញទៅមកដូចគ្នា។
នេះហើយគឺភាពអាត្មានិយមទាញចូលមកតែខ្លួនឯង។
កាលណាចិត្តកខ្វក់មិនស្អាតប្រឡាក់ដោយគម្រង់នៃភាពអាត្មានិយមគេធ្វើអ្វីក៏ក្នុងបំណងដើម្បីបានផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនដែរ។
បើមើលមួយភ្លែតលទ្ធផលនៃអំពើនោះផ្ដល់ប្រយោជន៍ខ្លះៗដល់សង្គមដែរតែបើមើលឲ្យជ្រៅនេះជាអំពើអាត្មានិយមក្រោមរូបភាពសប្បុរសដែលនាំមកនូវមហន្តរាយយ៉ាងខ្លាំងដល់បុគ្គលអ្នកធ្វើជំនួញបុណ្យនោះផង
និងដល់សង្គមជាតិទាំងមូលផង។
មហន្ដរាយដល់បុគ្គលអាត្មានិយមព្រោះអំពើនោះមិនអាចនាំឲ្យបុគ្គលនោះដល់នូវសេចក្តីសុខស្ងប់ពិតប្រាកដដែលកើតចេញពីសេចក្តីល្អបរិសុទ្ធមិនតែប៉ុណ្ណោះរឹតតែបង្កើតនូវចិត្ដលោភ។
អ្នកផ្ដល់ក៏មានចិត្ដលោភចង់បានលាភសក្ការៈអ្នកស្ដាប់ក៏កើតចិត្ដលោភប្រាថ្នាបុណ្យទៅជាតិក្រោយ។
ក្រោយពីកើតចិត្ដលោភហើយនៅមានចិត្ដហិង្សានិន្ទាឈ្នានីសខ្លាចគេមកដណ្ដើមលាភរបស់ខ្លួនថែមទៀត។
ចំណែកឯ
មហន្តរាយដល់សង្គមទាំងមូលគឺសង្គមដែលពោរពេញដោយពលរដ្ឋបែបនេះជាសង្គមមិនរីកចម្រើនរ៉ាំរ៉ៃដោយភាពប្រេះស្រាំហែកហួរដណ្តើមប្រជែងគ្នារស់។
សង្គមរបៀបនេះផ្សំពីកោសិកាសង្គមដែលកោសិកានីមួយៗគិតតែប្រយោជន៍ខ្លួនឯងតែពាក់ស្លាកអ្នកធម៌បាំងមុខ។
មិនខ្វះទេឧទាហរណ៍នៃការធ្វើធម្មទានដើម្បីបានបុណ្យមកខ្លួនដូចជាការចូលលុយគាំទ្រវិទ្យុផ្សាយធម៌ការចូលលុយបោះពុម្ពផ្សាយសៀវភៅធម៌
ការបូជាធម្មទេសនា។ល។
បើទង្វើទាំងអស់នោះធ្វើឡើងផ្គងដោយចេតនាត្រឹមតែចង់បានផលបុណ្យ
ឬបញ្ញាសម្រាប់ជាតិក្រោយមិនរាប់ជាធម្មទានឡើយព្រោះអ្នកដែលចូលលុយនោះមិនបានធ្វើទានឡើយហើយគេមិនខំរៀនត្រិះរិះពិចារណា។
បើមិនដាំបណ្តុះគ្រាប់ពូជនៃបញ្ញាផងតើនឹងកើតបញ្ញាពីណា?
បើថ្ងៃនេះមិនប្រឹងរៀនសូត្រមិនស្តាប់មិនគិតត្រិះរិះពិចារណាផងតើថ្ងៃក្រោយនឹងបានបញ្ញាពីណា?
បើងងឹតពីឥឡូវនេះនោះមុខជាងងឹតទៅមុខមិនខាន។
បើភ្លឺពីឥឡូវនេះនោះទើបភ្លឺទៅមុខ។ បើថ្ងៃនេះ
ខំប្រឹងរៀននោះទើបថ្ងៃក្រោយអាចសង្ឃឹមថាចេះដឹងនឹងគេ។ បើគិតតែចាំសាធុដោយដកក្បាលទុកមិនប្រើនោះស្អែកក៏មិនចេះអីក្រៅតែពីចាំតែសាធុនោះដែរ។
ធម្មទានដែលជាទានឈ្នះអស់ទានទាំងពួងដែលព្រះពុទ្ធសំដៅដល់មិនមែនផ្ដល់ទានចំពោះការទេសនា
ឬបង់លុយផ្សាយវិទ្យុដោយមិនពិចារណាហើយស្រាប់តែកើតបញ្ញាឡើយ។
កាលណានិយាយអំពីទានយើងនិយាយតែអំពីចេតនា និងកម្មវត្ថុនៃការឲ្យ។
ចេតនានៃការឲ្យគឺចិត្តជួយសង្គ្រោះឲ្យដោយមិនចង់បានអ្វីតបស្នងមកវិញ។
ចំណែកឯកម្មវត្ថុនៃការឲ្យគឺផលប្រយោជន៍ និងសេចក្តីសុខអ្នកទទួល។
ការធ្វើទានគ្មានពាក់ព័ន្ធនឹងផលប្រយោជន៍អ្នកឲ្យសោះឡើយ។
ទានមានមុខព្រួញឆ្ពោះសំដៅទៅទិសតែមួយគត់គឺរត់ចេញពីអ្នកផ្ដល់សំដៅដល់អ្នកដែលត្រូវសង្គ្រោះ។
កាលណាមុខព្រួញនៃចេតនាទានបែរត្រឡប់ចូលមករកខ្លួនឯងវិញនោះមិនមានឈ្មោះថាទាន
ឬការឲ្យទានទេតែគឺការដោះដូរ
ឬការលក់ទិញជាជំនួញមិនមែនជាអំពើបុណ្យឡើយ។
ធម្មទានពិតប្រាកដមានចេតនាតែមួយគត់បាញ់ឆ្ពោះទៅរកអ្នកដែលត្រូវទទួលនូវធម្មទានបានជាចំណេះដឹងបានយល់នូវការពិតអ្វីមួយដែលយើងចង់ឲ្យយល់មិនមែនធ្វើឡើងដោយប្រាថ្នាចង់បានបុណ្យ
ឬបញ្ញាមកខ្លួនវិញឡើយ។
ហេតុអ្វីបានជាធម្មទានជាទានឈ្នះអស់ទានទាំងពួង?
ការឲ្យទានជាការជួយសង្គ្រោះអ្នកដទៃ។
ការជួយសង្គ្រោះអ្នកដទៃបានឬមិនបានសម្រេចវាអាស្រ័យទាំងស្រុងទៅលើរបៀបនៃការជួយសង្គ្រោះ។
យើងត្រូវសិក្សាអំពីរបៀបជួយដែលអស់ប្រាក់តិចបំផុតហើយផ្ដល់ផលធំធេងដល់អ្នកត្រូវការជំនួយ។
ការជួយអ្វីក៏មិនស្មើនឹងការជួយឲ្យមនុស្សចេះជួយខ្លួនឯងដែរ។
វិធីល្អបំផុតដែលអាចឲ្យមនុស្សទន់ខ្សោយជួយខ្លួនឯង
និងអាចជាទីពឹងដល់អ្នកដទៃទៀតគឺការផ្តល់ឲ្យនូវគ្រាប់ពូជនៃបញ្ញា។
បញ្ញាមិនអាចកើតឡើងដោយការឲ្យទានជាសម្ភារលុយកាក់ ឬជំនឿឡើយ។
តែបញ្ញាកើតឡើងដោយធម្មទានគឺការផ្តល់នូវហេតុផលសម្រាប់ឲ្យមនុស្សចេះគិតពិចារណា។
កាលណាមនុស្សមានបញ្ញាគេនឹងចេះដោះស្រាយបញ្ហាដោយខ្លួនឯងជាទីពឹងរបស់ខ្លួនដោយមិនរស់ពឹងលើអ្នកដទៃ។
ធម្មទានដែលពិតជាធម្មទានគឺក្នុងសេចក្ដីពន្យល់នោះដាច់ខាតត្រូវតែមានហេតុ
និងផល។ មានការបំភាន់មួយត្រង់នេះ។ គេថាហេតុ និងផលគឺតក្កៈ (logic)
ក្នុងបំណងប្រើប្រាជ្ញាទៅគិតល្បិចកលសមទំនងដែលក្នុងន័យត្រឹមត្រូវហេតុ
និងផលគឺហេតុដែលទាក់ទងយ៉ាងជិតស្និទ្ធទៅនឹងផលគឺ (cause
and effect)។
មានន័យថាធ្វើហេតុនេះនាំឲ្យចេញផលបែបនោះ។
ការពិចារណាអំពីហេតុផលរបៀបនេះគឺពិចារណាពីសច្ចធម៌។ ការពិតនៃហេតុ
និងផលមានតែមួយគត់តែការបកស្រាយតាមបែបតក្កៈអាចរកបានរាប់ម៉ឺន (លេស)
មកបិទបាំងការពិតនោះ។
លក្ខណៈមួយដែលយើងអាចសម្គាល់បានថាយើងបានស្ដាប់ធម៌ពិតឬយ៉ាងណាយើងអាចសម្គាល់ដោយខ្លួនយើងបាន។
ស្ដាប់ការពន្យល់ធម៌គឺស្ដាប់ការពន្យល់ហេតុផល។
ទាំងកំពុងស្ដាប់ទាំងក្រោយពីស្ដាប់គឺអ្នកស្ដាប់ស្រាលកិលេសស្រាលចិត្ដលោភស្រាលចិត្ដហិង្សា។
លើសពីនេះអ្នកដែលបានក្រេបរសជាតិព្រះធម៌កើតចិត្ដមេត្ដាករុណាកើតចិត្ដចង់លូកដៃសង្គ្រោះ។
បើកាលណាស្ដាប់រួចបែរជាបិទក្បាលលែងចេះគិត
ស្ដាប់កាន់តែយូរកាន់តែល្ងង់ ស្ដាប់កាន់តែយូរចេះតែចង់ទៅកាន់ឋានសួគ៌តែមិនព្រមស្លាប់
ស្ដាប់កាន់តែយូរលែងចេះឈឺឆ្អាលជួយមនុស្សជុំវិញ
ស្ដាប់កាន់តែយូរនរណាស្លាប់ឯណាក៏ស្លាប់ទៅឲ្យតែខ្លួនបានបុណ្យនោះមានន័យថាមិនបានស្ដាប់ធម៌ត្រឹមត្រូវឡើយ។
មានចំណុចមួយទៀតដែលតែងតែប្រទាំងប្រទើសដែរគឺតើបុគ្គលបែបណាទើបអាចផ្ដល់ធម្មទានបាន?
ដូចបានបង្ហាញរួចហើយថាការផ្ដល់ធម្មទានគឺការផ្ដល់ទានជាការពន្យល់អំពីធម៌។
តើធម៌ត្រូវរង់ចាំទាល់តែស្លៀកស្បង់ហើយនៅក្នុងវត្ដទើបអាចយល់បានឬ?
បើដូច្នោះមែនមិនចាំបាច់ផ្សព្វផ្សាយពន្យល់ធម៌ឡើយគឺបើចង់យល់ធម៌ទាល់តែសាងផ្នូសហើយពន្យល់តែក្នុងរបងវត្ដ។
ផ្ទុយពីនេះស្រឡះធម៌គឺធម្ម។ ធម៌គឺធម្មជាតិ។
ធម្មជាតិគឺអ្វីៗទាំងអស់ដែលកើតមានប្រត្យក្សលើលោកនេះមិនមែនធម្មជាតិរាប់ត្រឹមព្រៃភ្នំដើមឈើឡើយ។
ធម៌ជាសភាវៈទ្រទ្រង់លោកនេះឲ្យដំណើរការកើត។
ធម៌គឺរូបថាមពល និងប្រតិកម្មគីមីនៃរូប
និងថាមពលដែលសាងលោកនេះឲ្យមានអត្ថិភាព។
ច្បាប់ធម្មជាតិគ្មានអ្វីក្រៅពីច្បាប់ហេតុ និងផលឡើយ។
អ្វីក៏ដោយឲ្យតែពិចារណារកឃើញថាមានហេតុឲ្យវាកើតមកកើតសុទ្ធតែជាធម៌។
សួរថាតើលើលោកនេះនរណាមួយដែលគេចរួចពីធម៌? តើគេចពីធម៌របៀបណាបើតួអ្នកគេចនោះក៏ជាធម៌ដែរ?
បើដូច្នេះមនុស្សគ្រប់រូបសូម្បីតែពណ៌សម្បុរពូជសាសន៍អ្វីក៏គេចមិនរួចពីក្របខ័ណ្ឌធម៌ដែរ។
បុគ្គលណាដែលបានសិក្សាពីច្បាប់ធម្មជាតិពីដំណើររវាងហេតុ
និងផលនៃអ្វីៗដែលនៅជុំវិញខ្លួនទោះបីគេជាជាតិសាសន៍អ្វីមិនចាំបាច់ទាល់តែជាព្រះសង្ឃគឺសុទ្ធតែអាចពន្យល់ការយល់ឃើញនោះទៅអ្នកដទៃមិនសម្គាល់ថាទាល់តែពន្យល់ជាភាសាបាលីទើបជាការពន្យល់ធម៌ឡើយ។
នោះហើយគឺធម្មទាន។
មានបុគ្គលទុច្ចរិតខ្លះកាលណាឮគេបើកបង្ហាញពីភាពទុច្ចរិតរបស់ខ្លួនគេក៏និយាយថាកុំទៅខ្វល់ពាក្យនិន្ទា!
ពិតណាស់ថាពាក្យនិន្ទាយើងមិនបាច់រវល់ឡើយព្រោះជាពាក្យមុសា។
ប៉ុន្ដែតើធ្វើដូចម្ដេចដើម្បីឲ្យដឹងថាជាពាក្យមុសា?
គឺយើងត្រូវពិនិត្យចិត្ដខ្លួនផ្ទាល់ក្រែងទុច្ចរិតដូចគេថាមែន។
បើកាលណាពិនិត្យជាក់ច្បាស់ហើយថាមិនដូចគេថាទេនោះទើបពិតជារំភើយមិនខ្វល់មែន។
ប៉ុន្ដែមនុស្សទុច្ចរិតពេលគេតាមទាន់តែងថាកុំទៅខ្វល់ដើម្បីកុំឲ្យអ្នកដើរតាមខ្លួនសួរដេញដោល។
មានបុរសខ្លះមានប្រពន្ធចុង។
ពេលគេថាអ្នកឯងមានប្រពន្ធពីរបីស្រាប់តែគេថាកុំចេះតែថាមានបីគេមានដល់ដប់ឯណោះ។
បែបនេះមិនមែនទទួលកំហុសឡើយតែនេះហើយជាកិច្ចដោះទ័លរបស់បុគ្គលពាល។
សរុបសេចក្តីមកការធ្វើទានជាសម្ភារអាចឲ្យផលជាសេចក្តីសុខផ្លូវចិត្តតែមិននាំឲ្យកើតបញ្ញាទេ។
ការធ្វើបុណ្យតាមបែបជំនឿសាសនាដែលប្រាថ្នាសួគ៌ខ្លួនឯងមិនខ្វល់ពីសុខទុក្ខមនុស្សជុំវិញធ្វើឲ្យមនុស្សកាន់តែអាត្មានិយមច្រើនឡើងៗសង្គមដុនដាបដោយអំពើអសីលធម៌។
ធម្មទានឈ្នះអស់ទានទាំងពួងមិនមែនបូជាធម៌ច្រើនបានបុណ្យមកអ្នកធ្វើច្រើនជាងទានដទៃនោះទេតែធម្មទានឈ្នះអស់ទានទាំងពួងព្រោះមានតែការផ្តល់មូលដ្ឋានពិចារណាប្រកបដោយហេតុ
និងផលដើម្បីបណ្តុះបញ្ញាមនុស្សទេទើបជាវិធីដ៏ល្អបំផុតក្នុងការជួយសង្គ្រោះមនុស្ស៕
សំណេរ; ប៉ាង វ៉ាន់ថោន